Balkanlarda Osmanlı Vakıfları. Vakfiyeler. Bulgaristan

Bu yayın, IRCICA’nın vakıf kurumu konusundaki araştırma projesinin sonucunda ortaya çıkmıştır. Vakıf kurumu Müslüman dünyasında doğmuştur; yüzyıllar boyunca İslam dünyasında temel geçim kaynaklarının sağlanmasından eğitime, hayır işlerinden cami inşasına kadar çeşitli işlevlere hizmet etmek üzere vakıflar kurulmuştur. Vakıf aynı zamanda bir model olarak hizmet vermiş ve bazı uyarlamalarla Müslüman dünyası dışında da uygulama alanı bulmuştur.

Bu araştırma projesinde IRCICA, vakıflara ilişkin kuruluş belgeleri, işleyişi sonucu ortaya çıkan belgeler ve varsa işlevlerine ilişkin raporlar gibi orijinal kaynakları derlemeyi, incelemeyi ve araştırmacıların kullanımına sunmayı amaçlamaktadır. Günümüzde İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler dışında bulunan, özellikle Müslüman topluluklara ve azınlıklara yönelik olan vakıflara özel önem verilmektedir. Proje, Balkan ülkelerindeki Osmanlı döneminden kalma vakıflara odaklanılarak başlamıştır. İlk sonucu Bulgaristan’daki vakıflara ayrılmış üç ciltlik bir yayındır.

Bu proje kapsamında Merkez, Bulgaristan’da kurulmuş 290 vakfın kuruluş belgeleri olan vakfiyelerini derleyip tercüme etmiş ve bu tercümeleri orijinal belgelerin kopyalarıyla birlikte yayınlamıştır. Bu vakıflardan on tanesinin vakfiyesi Arapça, diğerlerininkiler ise Osmanlı Türkçesidir. Kitapta vakfiye metinleri il veya ilçelere göre gruplandırılmıştır. Osmanlıca okumayanlar için de faydalı olması amacıyla her belgenin bir özeti verilmiştir. Kitabın başında yer alan ve tüm vakıfların bulundukları ilçelere göre, kurucularının isimleriyle bağışlarını (nakdî ve/veya aynî) listeleyen ve arşiv kayıtlarını belirten kapsamlı tablo özellikle yararlı olacaktır. Giriş bölümünde vakıfların hukuki prosedürleri, kayıt sistemleri, çalışma şekilleri, gelir kaynakları, kurucuları hakkında tarihsel bilgiler ve ayrıca, vakfiyelerin ve diğer ilgili kayıtların mevcudiyeti ve yerleri ile ilgili gözlemler verilmektedir. Vakfiyelerin giriş metinleri, tablo ve özetleri Türkçe, İngilizce ve Arapça olarak verilmektedir.
İlk iki ciltte metinler, tablo ve özetlerle birlikte çevriyazılar yer alırken, üçüncü ciltte orijinallerin görselleri sunulmaktadır.​